Wybory są zjawiskiem powszechnym i charakterystycznym dla świata rozwiniętego, a przy tym należy je rozumieć jako zjawisko pełniące różne funkcje i zajmujące przez to różne miejsca w poszczególnych systemach politycznych. Samo pojęcie wyborów oznacza cykliczny proces powoływania przez daną grupę przedstawicieli na określone stanowiska lub do pełnienia określonych funkcji.

Wybory mogą dotyczyć różnych form władzy, i różnych grup społecznych – począwszy od sformalizowanych grup jak stowarzyszenia czy związki, skończywszy na poziomie narodu (społeczeństwa), gdzie służą powołaniu przedstawicieli do pełnienia funkcji i stanowisk związanych z władzą państwową. Wybory nie są jedyną techniką, którą można zastosować do realizacji takiego celu, funkcjonują również inne, jak mianowanie czy ustanowienie na mocy sukcesji¹.

Pojęcie wyborów jest często, w sposób automatyczny, by nie nazwać go naturalnym, kojarzone z rozstrzygnięciem o charakterze demokratycznym. Jest to zbieżne z definiowaniem wyborów jako demokratycznej metody powoływania osób w skład organu przedstawicielskiego właściwego dla danej społeczności lub na stanowiska kierownicze. Definicja ta może mieć zastosowanie zarówno w kontekście władzy publicznej, jak i w innych obszarach życia społecznego, w których bezpośrednie uczestnictwo członków danej zbiorowości w konsultacjach i procesie decyzyjnym nie jest możliwe i obowiązki wynikające z uczestnictwa we władzy zostały w sposób demokratyczny scedowane na reprezentantów, względnie na osoby piastujące stanowiska kierownicze.

Zdefiniowanie wyborów jako demokratycznej formy (scedowania) ustanowienia władzy należy zderzyć jednak z rzeczywistością, w której wybory występują powszechnie zarówno w demokracjach, jak i w systemach, których nie można uznać za demokratyczne².

Wybory pozbawione demokratycznej treści mogą być zastosowane w rozmaitych procesach selekcji i ustanawiania przedstawicieli w niedemokratycznych (autorytarnych) systemach politycznych. Inne będzie wtedy ich rozumienie, inne będzie ich znaczenie, jak również katalog pełnionych funkcji.

Pojmowanie wyborów w poszczególnych systemach politycznych warunkuje swobodę działań aktorów politycznych, zakres możliwej oferty, z której wybór jest dokonywany jak i faktyczną swobodę dokonywania wyboru spośród powstałej oferty. Istnieje zasadnicza różnica między sytuacją, w której wyborca ma (ograniczoną) możliwość wyboru kandydatów jednej tylko formacji politycznej a sytuacją, w której przedstawiona mu paleta możliwości jest szersza i zawiera w sobie różnych kandydatów różnych ugrupowań politycznych – zarówno dotychczas rządzących jak i opozycyjnych. 

W poszczególnych systemach politycznych różne jest znaczenie wyborów. Najszersze oraz najbardziej doniosłe, co nie powinno dziwić, jest ono w systemach demokratycznych, jednakże błędem byłoby stwierdzenie, że jedynie w tych systemach wybory pełnią jakąkolwiek rolę. Wyżej wspomniano już o powiązaniu wyborów z demokracją – bez wyborów (zgodnych z demokratyczną definicją, tj. bez otwartego współzawodnictwa sił społecznych i grup politycznych w rywalizacji o władzę) nie można mówić o demokracji. W takim systemie wybory są jedynym (lub – w określonych warunkach - najważniejszym) źródłem legitymizacji politycznego przywództwa i władzy politycznej. W demokracjach legitymizacja przez wybory ma charakter dwojaki – po pierwsze w odniesieniu do aktorów politycznych, którzy w wyniku konkretnych wyborów uzyskują prawo do sprawowania władzy, po drugie – wybory są źródłem legitymizacji całego systemu politycznego zarówno na płaszczyźnie formalnej – przez legitymizację sposobu sprawowania władzy jak i świadomości społecznej odnoszącej się do działań systemów politycznych.

Odmiennie kształtuje się to w systemach autorytarnych, w tym w autorytaryzmach skonsolidowanych. Te ostatnie, nazywane totalitaryzmami, nie wykorzystują wyborów do legitymizacji władztwa. Legitymizacja władzy oraz systemu politycznego jest wywodzona w inny sposób, np. polegający na pełnieniu historycznej misji klasy robotniczej w totalitarnym systemie ZSRR. W tych systemach politycznych wybory, podlegając całkowitej kontroli ośrodka władzy, stanowią narzędzie (instrument) panowania, nie jego podstawę. Natomiast w systemach autorytarnych, wykorzystujących wybory semirywalizacyjne, legitymizują one istniejące stosunki władzy i stanowią podstawę dla ich dalszego trwania. System nie dopuszcza możliwości zmiany władzy, jednakże istnieje możliwość artykulacji interesów zbiorowych opozycji w ograniczonym zakresie. Wynik głosowania nie jest dokładnie ustalony, pozostawiając możliwość kształtowania go (np. przez poziom frekwencji lub wysokość poparcia dla sprawujących rządy), co może wywoływać skutki dla władzy politycznej.

Mozaika funkcji, które mogą pełnić wybory wiąże się to z mnogością oraz różnorodnością występowania w systemach o różnych charakterze. W praktyce, zbiór funkcji realizowanych przez wybory w systemach demokratycznych jest zależny od trzech grup czynników:

1. Istniejących w społeczeństwie podziałów socjopolitycznych oraz mechanizmów rozwiązywania konfliktów, występowania klas, warstw społecznych, odrębnych grup etnicznych i religijnych, grup interesów (w tym zorganizowanych i niezorganizowanych), oraz relacji między nimi, charakteru i głębokości społecznych antagonizmów.
2. Struktury systemu politycznego, a w szczególności reżimu (prezydencjalizm, semiprezydencjalizm, rządy parlamentarno-gabinetowe, rządy komitetowe etc.), charakteru unitarnego lub złożonego państwa, funkcjonujących mechanizmów rozwiązywania konfliktów między frakcjami parlamentarnymi lub między innymi zinstytucjonalizowanymi podmiotami (np. między częściami składowymi państwa federalnego).
3. Struktura systemu partyjnego oraz stopień rozwoju zarówno systemu jak i poszczególnych partii politycznych, w tym również liczba partii w systemie oraz wzory interakcji.

Katalog funkcji jakie mogą spełniać wybory w systemie demokratycznym nie jest jednoznacznie ustalony, należy go ponadto traktować jako zmienny wraz z rozwojem nowoczesnych stosunków społecznych³.

Zbiór możliwych funkcji wyborów przeprowadzanych w systemach totalitarnych, z oczywistych względów jest ograniczony. Wybory te nie mogą realizować funkcji wymagających istnienia różnych, alternatywnych względem siebie, elementów oferty wyborczej oraz możliwości dokonania nieskrępowanego wyboru spośród różnych propozycji. Wybory należy wtedy rozumieć jako instrument sprawowania władzy służący jej stabilizacji. Wykorzystywane są one do mobilizacji społeczeństwa, czy do komunikowania społeczeństwu celów polityki państwa i sposobów ich realizacji.

W systemach autorytarnych wybory semirywalizacyjne mogą pełnić szerszy katalog funkcji, choć podobnie są one skupione wokół stabilizacji systemu. Ponadto mogą spełniać funkcje:

• Częściowej lub pełnej legitymizacji istniejących stosunków władzy.
• Artykulacji interesów zbiorowych (w tym opozycyjnych).
• Poprawy odbioru państwa na arenie międzynarodowej, szczególnie przez elity i społeczeństwa państw demokratycznych oraz organizacje międzynarodowe oparte na demokratycznych wartościach lub do takich się odwołujące.
• Umożliwienia zmian, w tym personalnych, w strukturach władzy.
• Ujawnienia (w określonych warunkach również dezintegracji) opozycji.